Đặt trong mối tương quan với Tiểu thừa mà bàn , Mật tông thuộc Đại thừa, nó là giai đoạn phát triển cao nhất của Phật pháp Đại thừa; đặt trong mối tương quan giữa “không ” và “ hữu”, Mật tông thuộc vào “ Mật”. Mật tông được xuất hiện sớm nhất ở Ấn Độ, là nơi học vấn nối liền giữa Hiển tông và Mật tông trong Phật pháp Đại thừa. Khoảng giữa thế kỷ VII, Mật tông đã trở thành một tông phái độc lập và được truyền bá rộng rãi tại Ấn Độ. Mât tông tự xưng là nhận được bí truyền của Pháp thân Phật Đại Nhật Như Lai, giáo lý là “chân thực”, thường không truyền thừa công khai rộng rãi, cho nên gọi là Mật tông.
Về tổng thể, Mật tông có thể chia thành hai bộ phận là “Hạ tam bộ mật” và “ Vô thượng Du già mật”. Vào thời Đường, Hạ tam bộ mật từ Ấn Độ được truyền vào Trung Quốc, sau đó được truyền sang Nhật Bản, hình thành nên Đông mật; còn toàn bộ Mật pháp từ Ấn Độ đươc truyền vào Tây Tạng, hình thành nên Tạng mật ngày nay. Tạng mật đặc biệt chú trọng đến việc tu tập Vô thượng Du già mật, Phật giáo Tạng truyền còn gọi Mật tông là Kim Cương thừa và Quả thừa.
Mật tông coi trọng việc dựa theo lý để xem hành vi, tương đối coi trọng nghi thức,có thể thông qua tu tập tam mật Du già là thân,ngữ, ý để đạt được thành tựu.Mật tông là sự kết hợp của một chi phái Phật giáo Đại thừa Ấn Độ với Bà La Môn. Nó lấy những chú thuật, nghi lễ, tín ngưỡng dân gian được kết hợp lại ở mức độ cao nhất làm nét đặc sắc. Mật tông nghiêng về truyền thừa, chân ngôn và mật chú, coi trong việc tu trì. Chứng ngô của tu trì tựa như người uống nước,nóng lạnh đều biết, cũng vì thế nên căn cơ của mỗi người khác nhau. Do vậy, với cảnh giới của việc tu trì thường không thể công khai.
Đại Nhật Như Lai tức là Phật Tỳ Lô Giá Na, ẩn dụ chỉ Phật Đà công bằng, rộng lớn không có lòng riêng, gia trì Phật quang vô hạn cho chúng sinh,không phân biệt giàu nghèo, quý tiện, hiền ngu, thiện ác, đối với trời đất vạn vật đều công bằng như nhau,cho nên còn được gọi là Phổ Minh Đại Nhật Như Lai, đó vị Phật tối cao, là bản tôn được Mật giáo cung phụng. Mật tông cho rằng, Đại Nhật Như Lai vốn là vầng thái dương, tượng trưng cho tự tính Bồ đề,là Phật tính của mỗi con người ,là một dạng hiển hiện của Phật đức.
